Z przyjemnością prezentujemy recenzję książki „Profilaktyka traumy" pod redakcją Alicji Senejko i Magdaleny Żurko. Recenzja powstała we współpracy z wydawnictwem Oficyna Wydawnicza Impuls. Książka jest dostępna na stronie Wydawnictwa (https://www.impulsoficyna.com.pl/psychologia/2060-profilaktyka-traumy.html). Zapraszamy do lektury!
Psychologia traumy jest dość nową dziedziną nauki, ale na pewno bardzo ważną. W potocznym rozumieniu, trauma to wstrząsające wydarzenie, które przynosi trwałe zmiany w ludzkiej psychice. W psychologii zjawisko to definiuje się jako ekspozycję na wyjątkowo groźny stresor, związany m.in. ze śmiercią kogoś bliskiego, zagrożeniem zdrowia lub życia swojego lub innych, czy też doświadczeniem przemocy, zwłaszcza seksualnej. Wydarzeniu traumatycznemu towarzyszy lęk i poczucie bezradności, a takie doświadczenie może skutkować wystąpieniem u osoby doświadczającej traumy zespołu stresu pourazowego (post-traumatic stress disorder - PTSD). Warto być świadomym tego, że odczucie traumy jest raczej subiektywne - to, co dla jednej osoby jest traumatyczne, wcale nie musi być takie dla kogoś innego. Z tego powodu w psychologii używa się często określenia „potencjalnie traumatyczne wydarzenie”.
Przyczyny traumy, jej oblicza i sposoby zapobiegania stanowią temat omawianej książki - „Profilaktyka traumy. Praktyka i badania” pod redakcją naukową Alicji Senejko i Magdaleny Żurko. Tom ma formę zbioru artykułów naukowych uszeregowanych tematycznie. Pierwsza część stanowi podstawę teoretyczną służącą do diagnozy traumy i analizy specyficznych reakcji na nią. Przedstawiono poszczególne etapy reagowania na wydarzenia traumatyczne oraz możliwe strategie obrony psychologicznej przed jego skutkami; oceniono także ich skuteczność. W kolejnej części tomu badacze przedstawiają liczne wyniki badań i zajmują się różnymi aspektami kategorii traumy - neuronalnym, społecznym i duchowym. Trzecia część dotyczy natomiast, jak w tytule, profilaktyki traumy. Opisane zostały sposoby, dzięki którym potencjalnie traumatyczne wydarzenia mogą być postrzegane jako mniej groźne, np. dzięki programom pomocowym i zwiększaniu świadomości społecznej dotyczącej zdrowia psychicznego.
Choć mogłoby się wydawać, że forma zbioru artykułów naukowych jest mało przystępna, według mnie omawiana książka może być czytana nawet przez osoby mające niewiele wspólnego z psychologią, ponieważ została napisana językiem zrozumiałym. Formuła tomu jest także dość urozmaicona. Składają się na niego zarówno artykuły teoretyczne i prace stanowiące przegląd współczesnych badań, jak i scenariusze warsztatów i stadia przypadku. Te ostatnie mogą być na tyle interesujące, iż stanowią przykład „psychologii z życia wziętej” - opisane zostały przypadki konkretnych osób, ich sytuacji życiowych i charakterów, a także tego, jak dane wydarzenie traumatyczne wpłynęło na ich życie. Dzięki zapoznaniu się z historiami takich ludzi czytelnik może w praktyce zobaczyć, czym realnie jest trauma, przez co być może będzie lepiej rozumiał problemy ludzi ze swojego otoczenia.
Sądzę, że publikacje takie jak „Profilaktyka traumy” mają ważne społeczne znaczenie, ponieważ zwiększają świadomość ludzi na temat tego, jak poważne konsekwencje może mieć doświadczenie przez człowieka traumatycznego wydarzenia. W tomie zostały opisane zdarzenia, o których wielu ludzi nigdy nie pomyślałoby jako potencjalnie traumatycznych - np. bycie ofiarą szyderstw z powodu otyłości, wykluczenie społeczne, zdrada w małżeństwie czy też nieotrzymanie odpowiedniej stymulacji od rodziców w okresie niemowlęctwa. Niezwykle ważne jest to, by jak największe rzesze społeczeństwa zostały uświadomione o tym, że coś, co im samym nie wydaje się groźne, może mieć poważne konsekwencje dla psychiki innej osoby. Autorzy tomu zawarli w nim także inną wartościową myśl - konsekwencje naszych działań mogą przynieść drugiemu poważną szkodę - musimy więc stale polepszać nasze zdolności współczucia i delikatności.
Jeden z wstrząsających według mnie artykułów dotyczy przeciwdziałania samobójstwom popełnianym przez uczniów polskich szkół. Opisano w nim badanie na temat poziomu wiedzy dotyczącej problemu samobójstw wśród dzieci i młodzieży. Testowi zostali poddani pracownicy oświaty, do których często uczniowie mający poważne problemy zgłaszają się w pierwszej kolejności. Okazuje się, że psychologowie szkolni, pedagodzy i nauczyciele nie wiedzą prawie nic o rozpoznawaniu kryzysu suicydalnego, który często wynika z doświadczonej przez dzieci i młodzież traumy. Problem ten nadal stanowi w Polsce tabu - niewiele miejsca poświęca mu się na studiach psychologicznych czy pedagogicznych, co może przynieść tragiczne skutki. Przykładowo, co drugi uczestnik badania sądził, że uczeń mówiący o samobójstwie raczej nie jest skłonny go popełnić. Aż 64% badanych stwierdziło też, że osoby, które zamierzają targnąć się na swoje życie, nie wysyłają żadnych sygnałów ostrzegawczych. Taka wiedza jest podstawowa dla osób, od których w dużej mierze zależy bezpieczeństwo dzieci i młodzieży; widzimy jednak, jak duża część z nich powiela mity. Omawiany artykuł jest więc jednym z ważniejszych przykładów, dlaczego powinno się rozpowszechniać wiedzę o profilaktyce traumy.
Ponadto, tytuł ten jest dowodem na to, jak szybko rozwija się polska nauka. Czytelnik może zaznajomić się z badaniami przeprowadzonymi przez polskich naukowców, wysnutymi przez nich teoriami, a także nowatorskimi rozwiązaniami. Świetnym przykładem może być projekt Prosoma - baza interaktywnych ćwiczeń, wykorzystujących techniki terapii behawioralnej i mindfulness, które mają zredukować poziom lęku odczuwany przez pacjentów onkologicznych, zmniejszając jednocześnie prawdopodobieństwo, że doświadczenie choroby okaże się dla nich traumatyczne.
„Profilaktyka traumy. Praktyka i badania” pod redakcją Alicji Senejko i Magdaleny Żurko to pozycja z pewnością ważna i wartościowa. Wiedza społeczeństwa dotycząca doświadczeń traumatycznych (i zdrowia psychicznego w ogóle) jest naprawdę niezbędna i może przyczynić się do poprawy dobrostanu psychicznego wielu ludzi.
Dominika Lis
Przeciwieństwa się przyciągają
Recenzja książki Sylvie Naar i Stevena A. Safren „Dialog motywujący i terapia poznawczo-behawioralna”.
Dwóch psychologów pokazuje nowe podejście do terapii poznawczo-behawioralnej. W TPB terapeuta przekazuje pacjentowi swoją wiedzę, pomaga nabyć potrzebne umiejętności i kompetencje. Występuje w roli eksperta, kogoś wyżej postawionego od pacjenta. Dialog motywacyjny jest natomiast rodzajem partnerstwa. Tutaj pacjentowi wszelkie zasoby nie są „dawane”, lecz „wydobywane” z niego. Psycholog wciela się w towarzysza podróży, kibica, zwierciadło, w którym pacjent może spojrzeć na siebie z odmiennej perspektywy i dostrzec to, czego do tej pory nie widział. TPB i DM wydają się więc być zupełnie przeciwnymi koncepcjami, a jednak istnieje możliwość połączenia ich, opisana szczegółowo w niniejszej pozycji.
Sylvie Naar jest wykładowcą i dyrektorem sekcji nauk o zachowaniu na Wayne State University. Stworzyła wiele publikacji dotyczących badań nad wykorzystaniem DM i DM-TPB w pracy nad kształtowaniem postaw prozdrowotnych. Steven A. Safren wykłada psychologię na University of Miami. W swoich badaniach skupia się na interwencjach behawioralnych związanych z kwestiami zdrowotnymi i ADHD u dorosłych.
Książka ma dziewięć rozdziałów, obszerną bibliografię oraz indeks pojęć. Skierowana jest do terapeutów zainteresowanych DM oraz TPB, a szczególnie do tych, pragnących połączyć w swojej pracy oba te nurty.
W pierwszym rozdziale autorzy szeroko opisują koncepcję DM-TPB. Ukazują mocne i słabe strony obu podejść oraz sposób wykorzystania ich z jak największą korzyścią dla pacjenta. Przytoczone są przykłady badań, które pomogły ukształtować terapię DM-TPB. Jej działanie parte jest na wykorzystaniu technik z TPB służących do zmiany nawyków i przekonań z zastosowaniem DM, by wzbudzić w pacjencie wewnętrzną motywację do pracy na terapii.
Rozdział drugi zawiera wiele praktycznych porad związanych z językiem stosowanym podczas terapii, szczególnie przy pierwszym spotkaniu, kolejny zaś pomaga ustalić plan terapii. Samoobserwacja jest kluczowym elementem TPB i tak jest również w DM-TPB. Cały czwarty rozdział poświęcony jest temu zagadnieniu, zawiera również przykładowe karty samoobserwacji dla pacjenta.
Kolejne rozdziały podejmują tematy związane z treścią terapii – umiejętności poznawcze (rozdział 5.) oraz kompetencje behawioralne i regulacja emocji (rozdział 6.). Oprócz wiedzy, którą terapeuta powinien podzielić się z pacjentem, zawierają również opisy ćwiczeń pomagających pacjentowi nabyć odpowiednie umiejętności.
Rozdział siódmy odwołuje się do DM i jego roli w DM-TPB. Zawiera cenne porady dotyczące wzmacniania i motywowania pacjenta do aktywnego i regularnego udziału w terapii. Istotne informacje są również w rozdziale ósmym, gdyż dotyczą utrzymania efektów terapii w życiu pacjenta. Ostatni rozdział pokazuje, jak korzystać z niniejszej pozycji jako podręcznika do terapii integrującej.
Autorzy wyczerpująco opisali koncepcję DM-TPB używając jednocześnie przystępnego języka. Książka zawiera wiele konkretnych ćwiczeń do przeprowadzenia z pacjentem, a także kilka dla samego terapeuty, by lepiej przygotować go do przeprowadzenia terapii. Materiały te przygotowane są do skserowania i wykorzystania w pracy. W każdym rozdziale autorzy przedstawiają również opisy przypadków, także w formie dialogów wziętych prosto z ich zawodowego doświadczenia. Dzięki temu czytelnik może „zobaczyć” stosowanie w praktyce różnych technik. Chociaż książka skierowana jest do terapeutów zainteresowanych konkretnym rodzajem terapii, wydaje się być również bardzo dobrą pozycją dla początkujących psychologów, poszukujących dopiero swojej drogi w zawodzie.
Karolina Rybak
Z przyjemnością prezentujemy recenzję książki „Mózg psychopaty" autorstwa Jamesa Fallona. Recenzja powstała we współpracy z GWP Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Książka jest dostępna na stronie wydawnictwa. Zapraszamy do lektury!
Na początku warto wspomnieć, że autorem książki jest amerykański neurobiolog, profesor psychiatrii, anatomii i neurobiologii Uniwersytetu Kalifornijskiego w Irvine, który badając mózgi psychopatycznych morderców odkrył, że jego mózg wykazuje zmiany charakterystyczne dla tej grupy osób. Ponadto kilku jego przodków w linii męskiej było mordercami, a przynajmniej podejrzewano ich o dokonanie zbrodni. James Fallon łącząc osobiste doświadczenia z wynikami badań naukowych analizuje wpływ czynników genetycznych, jak i środowiskowych w celu zaprezentowania własnej teorii etiologii psychopatii.
Czym jest zatem psychopatia? W popkulturze obraz psychopatów jest zbytnio przerysowany, w rzeczywistości nie są oni zwykle tak brutalni i szaleni. W środowisku naukowym natomiast brak jest oficjalnej definicji psychopatii, DSM (Diagnostyczny i statystyczny podręcznik zaburzeń psychicznych) zawiera szeroki zakres zaburzeń, ale jej nie uwzględnia. Jednak istnieje zgoda co do narzędzia diagnostycznego- Skali Skłonności Psychopatycznych (inaczej Skala Hare’a). Do cech psychopatycznych uwzględnianych w powyższej skali można zaliczyć powierzchowność, megalomanię, skłonność do kłamstwa, brak wyrzutów sumienia, brak empatii, odrzucanie odpowiedzialności za własne działania, impulsywność, brak celów i zawodność, porywczość, zachowania przestępcze w okresie dorastania, przeszłość kryminalną. Czy można zatem nie być świadomym własnej psychopatii, a w szczególności braku empatii? Jak bardzo psychopatia jest rozpowszechniona? Czy występuje częściej u kobiet czy u mężczyzn? Między innymi na te pytania wprowadzające można znaleźć odpowiedzi w lekturze.
Książka “Mózg psychopaty”, jak sam tytuł wskazuje, stanowi jednak głównie odpowiedź na pytanie o różnice między mózgiem psychopaty, a mózgiem niezaburzonej osoby. Autorowi lektury podczas pracy udało się bezbłędnie wskazać psychopatycznych morderców tylko za pomocą skanów ich mózgów, co stanowiło podstawę jego teorii o etiologii psychopatii przedstawionej w lekturze. Czytelnik zostaje wprowadzony w głąb umysłu psychopaty otrzymując podstawowe informacje na temat mózgu człowieka, między innymi o płatach mózgu, korze przedczołowej, ciele migdałowatym, gorącym i chłodnym poznaniu, obszarach odpowiedzialnych za empatię, neuroprzekaźnikach. Fallon przekazuje swoje myśli w sposób jasny i zrozumiały nawet dla osoby, która nie miała wcześniej styczności z neuronauką. Ponadto w książce można znaleźć kilka ilustracji, które ułatwiają zrozumienie treści. Lektura dostarcza także informacji na temat wpływu ujrzenia skanu własnego mózgu na tożsamość autora i na osoby w jego otoczeniu.
James Fallon wprowadza czytelnika również w świat genetyki i dzieli się informacjami na temat swojego pochodzenia. W książce zostały zawarte podstawy genetyki, między innymi informacje o DNA, SNP, mutacjach, niekodujących kwasach nukleinowych, uwarunkowanych zachowaniach adaptacyjnych człowieka, badaniu asocjacyjnym genomu, genie wojownika i innych genach agresji. Autor analizując swoje drzewo genealogiczne okrywa, że kilku jego przodków w linii męskiej prawdopodobnie było mordercami, wielu z nich także porzuciło własne żony. Następnie Fallon na swoim przykładzie rozważa interakcję między genotypem a środowiskiem, także analizuje przemoc transgeneracyjną. Ponadto autor wyjaśnia między innymi znakowanie epigenetyczne, retrotranspozony, oddziaływanie stresorów środowiskowych w zależności od wieku dziecka.
Oprócz determinacji osobowości i zachowania przez geny autor analizuje także wpływ wychowania na powstanie psychopatii, w dodatku zawiera on w książce wiele osobistych wyznań ze swojego życia. Czytelnik może dowiedzieć się wiele o dzieciństwie, wychowaniu, młodości Fallona, np. jak pogodzić hiperreligijność autora w młodym wieku z psychopatią i dlaczego zdecydował się on odejść od Kościoła. W książce można znaleźć informacje o samoocenie Fallona, relacjach z innymi osobami oraz o tym, w jakich okolicznościach większość ludzi, którą autor uznaje za nudną, przestaje być dla niego nużąca. Opisany zostaje również związek Fallona z Diane, która została jego żoną, stosunek emocjonalny do niej, a także flirtowanie z innymi kobietami. Ponadto można znaleźć informacje na temat więzi autora ze swoimi dziećmi, a także treści otrzymanych listów od córki i siostry. Czytelnik może dowiedzieć się również, jak dużo czasu Fallon poświęcił dzieciom, o jego generalnym stosunku do pracy oraz o tym, jakie wydarzenia uznaje za najważniejsze w jego życiu. Nie został pominięty również styl życia autora: nawyki, zapotrzebowanie na sen, odżywianie się, używki, spędzanie wolnego czasu. W książce opisano także, czy Fallon popełniał jakieś wykroczenia, a także wyjaśniono możliwość dokonania przez niego morderstwa. W lekturze zamieszczono również wyniki własnych testów psychologicznych autora (test inteligencji, testy osobowości) oraz informacje o możliwych współwystępujących zaburzeniach, które go dotyczą. Ponadto czytelnik może znaleźć w książce odpowiedzi na następujące pytania: Co sprawia, że w człowieku budzą się niebezpieczne instynkty? Czy autor wierzy w prawdziwy altruizm i w wolną wolę? Jak rozumie dualizm duszy i ciała?
W dwóch ostatnich rozdziałach można znaleźć informacje na temat możliwości zmiany psychopaty, a także rozważania, dlaczego istnieją psychopaci. James Fallon na początku opisuje podjętą próbę zmiany siebie: autor zaczął między innymi chodzić na pogrzeby, odwiedzać chorych, podjął się niezwykle nużącego w jego odbiorze wspierania innych, zaczął także unikać hedonistycznego stylu życia. Czy udało mu się zmienić? Czy może być szczęśliwy spełniając oczekiwane przez większość osób normy społeczne? Czy może jednak psychopaci są potrzebni światu? Fallon podjął również próbę rozważenia korzyści ewolucyjnych cech psychopatycznych.
Podsumowując moje przemyślenia niewątpliwie jest to książka, która poszerza horyzonty, pozwala bowiem zrozumieć wieloaspektowo funkcjonowanie psychopaty.
Martyna Szyszka
Z przyjemnością prezentujemy recenzję zestawu książek ,,Transdiagnostyczna terapia poznawczo-behawioralna zaburzeń emocjonalnych’’ powstałą we współpracy z GWP - Gdańskim Wydawnictwem Psychologicznym. Jest to stosunkowa nowa pozycja dostępna na stronie https://www.gwp.pl/
David H. Barlow wraz z zespołem przedstawiają ujednolicony protokół leczenia dla osób zmagających się z bardzo intensywnymi emocjami, które czasem prowadzą do zaburzeń emocjonalnych. Dedykowany jest głównie dla osób z zaburzeniami panicznymi, fobią społeczną, zaburzeniami lękowymi uogólnionymi lub zaburzeniami stresowymi pourazowymi czy obsesyjno-kompulsywnymi. Poradnik ma na celu pomóc w zmianie sposobu reagowania na emocje. Ma nauczyć jak podchodzić do nich z większą akceptacją, zamiast się ich wystrzegać lub unikać. Uczy także, że emocje mają dla nas ważną funkcję. Już na początku Poradnika poznajemy historię kilku pacjentów, z którymi można się utożsamiać. Następnie po przeczytaniu tabeli z wymienionymi różnymi zaburzeniami, przechodzimy do krótkiego testu, który ma ocenić, czy jest to program terapeutyczny odpowiedni dla nas. Następne rozdziały to kolejne etapy naszej drogi do lepszego funkcjonowania. Po każdym rozdziale dostępny jest test, który ma pokazać, czy przyswoiliśmy wiedzę. Jednakże, poradnik napisany jest bardzo przystępnym językiem, i wszystko jest należycie wytłumaczone, więc nie powinno być problemu z dezinformacją. Dodatkowo poradnik zawiera kilka formularzy np. Skalę Depresji albo Lęku, co może być bardzo przydatne w określeniu naszego cotygodniowego stanu. Dodatkowo ułatwia to rejestrowanie naszych postępów. Na końcu, również w bardzo łatwy w odbiorze sposób, pojawiają się odpowiedzi na pytania, które mogły się pojawić w trakcie lektury tekstu oraz opisy leków, które mogą okazać się pomocne w leczeniu zaburzeń emocjonalnych. Generalnie, Poradnik przy systematycznej i sumiennej pracy faktycznie może pomóc w zrozumieniu i ułatwienia funkcjonowania pacjentom zmagającym się z różnego rodzaju zaburzeniami emocjonalnymi.
Drugą książka wchodzącą w skład tego Ujednoliconego protokołu jest Podręcznik terapeuty. Dla terapeuty pracującego w nurcie poznawczo- behawioralnym wiele rzeczy w tym programie może być znajome, być może nawet stosowane przez nich w trakcie pracy z pacjentem. Jednak na pewno specjaliści odnajdą tu cenne wskazówki, zebrane wszystkie w jednym miejscu, co może być dużym ułatwieniem. Posiadanie tej książki przez praktyka z pewnością ułatwi pracę z książką dla pacjenta, ponieważ każdemu rozdziałowi Poradniku odpowiada rozdział w Podręczniku. Podręcznik zawiera informacje, jakie umiejętności w danym rozdziale ma nabyć pacjent, dzięki czemu wiadomo, w jakim procesie aktualnie może być klient i nad czym ewentualnie warto się pochylić. Podręcznik podzielony jest na moduły. Każdy moduł ma określony czas trwania (ilość sesji) i podane rozdziały w obu książkach. Dodatkowo pojawia się tabelka z przykładowym przebiegiem terapii, co może być bardzo przydatne w planowaniu i określeniu ram czasowych terapii. W Podręczniku można znaleźć przydatne wskazówki np., pomagające w radzeniu sobie z oporem pacjenta lub pytania ułatwiające diagnozę funkcjonalną. Bardzo fajnym pomysłem było zamieszczenie zalecanych publikacji, które z pewnością poszerzą horyzonty. Podręcznik także zawiera opisy przypadków oraz cenne uwagi i wskazówki dla terapeuty. Podręcznik nie ogranicza się tylko do terapii indywidualnej, ponieważ znajdziemy tutaj też wskazówki co do terapii grupowej, co jest bardzo praktyczne dla specjalisty, który prowadzi obie formy terapii.
Podsumowując, moim zdaniem zestaw może okazać się bardzo przydatny. Poradnik, stosowany bez pomocy specjalisty, pozwoli we własnym tempie przerobić trudności, z którymi zmaga się pacjent, a używany jako dodatek do terapii z klinicystą, będzie idealnym narzędziem do usystematyzowania wiedzy z sesji, a różne kwestionariusze/formularze zawarte w nim świetnie sprawdzą się jako praca domowa. Poza tym, nauczy pacjenta, jak podważać myśli automatyczne, czy jak reagować konstruktywnie. Podręcznik terapeuty może posłużyć jako ,,skarbnica’’ cennych porad, ćwiczeń, uwag czy dodatkowych zadań domowych. Opisy przypadków pozwolą na dodatkowe przeanalizowanie motywacji zachowań pacjentów. Dodatkowo na końcu znajduje się Słowniczek najważniejszych pojęć zastosowanych w lekturze. Jednym słowem: polecam! W tej terapii powinien odnaleźć się każdy i nie demotywować się zbyt szybko, ze względu na jasne i dokładne wyjaśnienia, a także przewidywane szybkie pożądane efekty.
Magdalena Michałowska
Studenckie Koło Naukowe Psychoterapii "Dialog" ma przyjemność zaprosić na drugie z czerwcowych spotkań z cyklu dot. terapii schematów.
Wykład otwarty "Uważność i współczucie w terapii schematu" poprowadzi dr hab. Paweł Holas - adiunkt na Wydziale Psychologii UW w katedrze Neuropsychologii i Psychoterapii; psychoterapeuta i superwizor terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), certyfikowany nauczyciel i terapeuta podejść opartych na uważności: Terapii Poznawczej Opartej na Uważności (MBCT) i Programu Redukcji Stresu Opartego na Uważności (MBSR) oraz Uważnego Współczucia do Siebie, superwizor MBCT, psychiatra.
Spotkanie odbędzie się online (platforma Google Meet) 17 czerwca 2020r. (środa) o godzinie 18:00. Liczba miejsc jest ograniczona, jednak osobom, które nie dostaną się na listę Uczestników wykładu "na żywo" zapewniamy dostęp do nagrania z wydarzenia. Wymagany jest zapis przez formularz: https://forms.gle/vDJpVrpZK7hMegXbA
Zachęcamy także do dołączenia do wydarzenia na Facebooku, by pozostać na bieżąco: https://www.facebook.com/events/176921180305162/
Strona 8 z 32
